Biały kruk to książki niespotykane, trudne do kupienia, a jeśli już to ich cena sięga setek złotych. I o takiej książce, będącej bestsellerem XIX wieku, chciałabym Wam dzisiaj opowiedzieć. O książce nazwanej pierwszym polskim utworem dla młodzieży.

„Pamiątka po dobrej matce” a właściwie „Pamiątka po dobrey matce czyli ostatnie jej rady dla córki: Przez młodą Polkę” to książka napisana przez Klementynę Hoffmanową, która była pierwszą Polką utrzymującą się z pracy literackiej i pedagogicznej. Ciekawostką jest, że autorka początkowo nie podpisała się imieniem i nazwiskiem, ponieważ bała się o odbiór książki. Historia opisana na 332 stronach została wydana w 1819 roku w Warszawie. Na karcie tytułowej, poza powyższymi informacjami, znajduje się jeszcze sentencja pióra Ignacego Krasickiego „Cnota treścią człowieka a reszta przypadkiem”.

Utwór ten ma formę listu pisanego na łożu śmierci od matki do 13 letniej córki. Matka umiera z powodu zbyt dużej „tkliwości”. W rozbudowanej wypowiedzi, podzielonej na 4 częśc, umierająca zwraca się bezpośrednio do dziewczynki, aby udzielić jej szczegółowych rad dotyczących wielu aspektów życia. Cnotą człowieka ma być praca rąk własnych, umiarkowanie, pobożność, rozwój osobistych talentów. Stanem właściwym kobiecie są spełniane z pełnym oddaniem małżeństwo oraz macierzyństwo.

Świeże powietrze i umiarkowana agitacyja utrzymują nas także w zdrowiu. […] Kiedy Bóg stwarzał człowieka, niebo dachem iego było, a duszę równie iak i ciało przeznaczył do czynności. W dni piękne parę godzin, w niepogodne choć chwil kilka, oddychay świeżem powietrzem; niech co dzień okno w twoim pokoju przynajmniej na pół godziny otwartem będzie.

Obecnie rady zawarte w książce nie miałyby żadnego zastosowania, umierająca matka radzi córce, by ta tańczyła tylko do 30 urodzin, bo później już nie wypada. Autorka, ustami matki, wyraża silne przekonanie, że jedyną i słuszną rolą kobiety, jest bycie dobrą żoną i pełną poświeceń matką. Są to wskazówki bardzo konserwatywne. Obecnie należy tę książkę postrzegać jako świadectwo mentalności epoki. Warto pozycję znać, a na rady w niej zawarte patrzeć z przymrużeniem oka.