Najważniejsze nagrody dziecięcego świata

Na pewno wiele razy słyszeliście o różnych nagrodach w dziedzinie literatury – od Nobla po Pulitzera. A czy zastanawiliście się, jak to wygląda w świecie najmłodszych? W końcu
większość z nas w dzieciństwie zanurzała się w książkach, zafascynowana przygodami
bohaterów i pięknymi ilustracjami. Dawały nam nie tylko masę frajdy, ale też uczyły ważnych rzeczy! Coś, co ma w sobie tyle mocy, zasługuje na uznanie, prawda? No właśnie, więc dzisiaj trochę o tym porozmawiamy.

Wszyscy znamy choć jedną książkę, która zachwyciła nie tylko najmłodszych, ale też dorosłych. Dlatego właśnie istnieją nagrody, które pozwalają docenić pisarzy i ilustratorów za ich talent i genialne utwory. Przyjrzyjmy się najbardziej znaczącym wyróżnieniom w dziedzinie literatury dziecięcej zarówno w Polsce, jak i na świecie. Zacznijmy od polskiego podwórka literackiego:

Konkurs Literacki im. Astrid Lindgren

Chyba nie ma osoby, która nie zna autorki „Dzieci z Bullerbyn” czy „Pippi Pończoszanki”. Konkurs pod jej patronatem jest organizowany przez Fundację ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom; co trzy lata. Wydarzenie promuje książki, które poruszają ważne tematy, są pisane piękną polszczyzną i pokazują właściwe wzorce postaw i zachowań. Jednak w tym konkursie nie ma miejsca na opublikowane już rzeczy – liczą się tylko nowe prace, kierowane do trzech grup wiekowych: dzieci w wieku do 6 lat, od 6 do 10 lat oraz od 10 do 14 lat. Jury wybiera utwory, które nie tylko wyróżniają się stylem i treścią, ale też sprawdzą się jako lektura dla dzieci i młodzieży. Nieważne, czy to znani pisarze, czy świeżynki na literackim podwórku – każdy ma szansę na nagrodę, szczególnie, że jest to konkurs anonimowy: dopiero po wyłonieniu zwycięskich prac jury poznaje nazwiska autorów.

A co dzieje się z nagrodzonymi dziełami? Otóż szybciutko trafiają na półki księgarń. W pięciu poprzednich edycjach ponad 50 zwycięskich utworów zostało opublikowanych przez wydawnictwa współpracujące z konkursem. No i co najważniejsze – nagroda zyskała
naprawdę dobrą opinię wśród pisarzy, wydawców i czytelników: czyli dzieciaków, ich rodziców i nauczycieli.

Nagroda Literacka im. Kornela Makuszyńskiego

„I znów poszedł biedaczysko, po szerokim szukać świecie tego, co jest bardzo blisko”… Patronem kolejnej prestiżowej nagrody jest nie kto inny, jak autor „120 przygód Koziołka Matołka”, czyli Kornel Makuszyński. W przypadku tego konkursu autor, który stworzył coś wyjątkowego dla młodszych czytelników, może liczyć na nagrodę od Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Łukasza Górnickiego w Oświęcimiu. Nagradzane są różne gatunki literackie, począwszy od baśni i opowiadań aż po poezję. Dzięki temu promowana jest różnorodność w literaturze dla dzieci.

A co takiego dostaje laureat? Oprócz satysfakcji i hucznego uznania, dostaje też brązową statuetkę Koziołka Matołka,wykonaną przez Andrzeja Renesa. Od 2016 roku nawet czytelnicy mogą głośno wyrazić swoje zdanie. Oprócz głównego
wyróżnienia przyznawana jest także Nagroda Czytelników. Zwycięzcy, oczywiście, też dostają
swojego Koziołka Matołka z brązu!

Po omówieniu najważniejszych wyróżnień w Polsce, czas przenieść się na większe pole
międzynarodowych nagród literatury dziecięcej:

Nagroda im. Hansa Christiana Andersena

Tego duńskiego baśniopisarza chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. Nagroda im. Andersena, często nazywana „Małym Noblem”, to najbardziej prestiżowe międzynarodowe wyróżnienie w literaturze dziecięcej. Jest przyznawana co dwa lata przez Międzynarodową
Izbę ds. Książek dla Młodych (IBBY), a patronką nagrody jest Jej Wysokość, Małgorzata II, Królowa Danii. Historia tej nagrody sięga 1956 roku, kiedy to po raz pierwszy przyznano ją w kategorii Autor. Dopiero po dziesięciu latach, w 1966 roku, pojawiła się kategoria dla ilustratorów. Wybór laureatów jest starannie przemyślany przez międzynarodowe jury, w skład którego wchodzą uznani badacze i znawcy literatury dziecięcej.

Co otrzymują zwycięzcy? Złoty medal i prestiżowy dyplom, które wręczane są na uroczystej ceremonii podczas Kongresu IBBY. To wydarzenie zawsze budzi ogromne emocje w świecie literatury dziecięcej. Dodatkowo, z okazji przyznania nagrody, ukazuje się specjalny numer czasopisma „Bookbird”, zawierający listę nominowanych oraz sprawozdanie z obrad jury. W 1982 roku Polska mogła być dumna, gdyż laureatem został Zbigniew Rychlicki – wybitny grafik i ilustrator, co podkreśliło znaczenie polskiego wkładu w światową literaturę dla dzieci. Powinniśmy być też dumni z Iwony Chmielewskiej, autorki i ilustratorki, która jest trzykrotną
finalistką tej nagrody w kategorii ilustracji.

Nagroda Bologna Ragazzi Award

To jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień w świecie literatury dziecięcej. Nagroda jest przyznawana podczas międzynarodowych targów książki dziecięcej w Bolonii Bologna Children’s Book Fair. Wydarzenie jest okazją do uhonorowania najbardziej innowacyjnych i inspirujących utworów dla najmłodszych czytelników. Książki są doceniane za zarówno tekst, jak i ilustracje.
W konkursie brane są pod uwagę cztery główne kategorie: komiks, fiction, non-fiction oraz opera prima, co umożliwia docenienie różnorodności gatunkowej i tematycznej literatury dziecięcej. Szczególnie godna uwagi jest kategoria opera prima, w której nagradzane są debiutanckie prace. Nie można zapomnieć również o poezji dziecięcej, która ma swoje własne, osobne miejsce w ramach konkursu. To pokazuje, jak dużą ma wartość dla najmłodszych czytelników i zasługuje na uwagę podobnie jak inne formy literatury.

Medal Johna Newbery’ego

To nagroda przyznawana przez sekcję Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich za wybitne dzieła w kategorii literatury dziecięcej. Laureaci tej nagrody to często autorzy, których książki stają się klasykami literatury dla dzieci. Cała historia zaczęła się w dosyć dawno, bo w 1921 roku, kiedy Frederic G. Melcher ustanowił takie wyróżnienie na cześć Johna Newbery’ego. Kim był zatem Newbery? Otóż XVIII-wiecznym angielskim wydawcą, który wprowadził na rynek książki dla dzieci i dokonał w tej dziedzinie prawdziwej rewolucji. Od 1922 roku nagroda jest oficjalnie potwierdzana przez Zarząd Wykonawczy Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich i jest uznawana za jedno z najważniejszych wyróżnień w Stanach Zjednoczonych.

Carnegie Medal

To wyróżnienie, które również zostało zostało ustanowione dosyć dawno, bo w 1936 roku, dla upamiętnienia filantropa i działacza społecznego, Andrew Carnegiego. Laureaci są wybierani co roku. Jednak nie jest to nagroda jak każda inna – aby zostać
nominowanym, tytuł musi być napisany w języku angielskim i opublikowany w poprzednim roku w Wielkiej Brytanii.
Nominacje oraz wybór laureatów Carnegie Medal odbywają się pod czujnym okiem 13 bibliotekarzy zrzeszonych w organizacji brytyjskich bibliotekarzy. To właśnie oni tworzą jury, które podejmuje trudne decyzje dotyczące najlepszych książek dla najmłodszych czytelników. Co więcej, to samo gremium przyznaje wyróżnienia w kategorii ilustracji.

Dotarliśmy do końca. Jak sami widzicie, konkursy to nie tylko szansa na uznanie dla autorów czy ilustratorów, ale też okazja dla nas, czytelników, aby odkryć najciekawsze książki. A czy Wy lub Wasze pociechy macie typy, które zgłosilibyście do którejś z nagród?